2.6.1 De ‘Pas toe of leg uit’-lijst

Digikoppeling staat op de ‘Pas toe of leg uit’-lijst van open standaarden van het Forum en College Standaardisatie⁸. Welke koppelvlakken nodig zijn en welke standaarden uit de lijst ingezet moeten worden, is afhankelijk van de aan te schaffen functionaliteit⁹.

⁸: Voor meer informatie over open standaarden en de ‘pas toe of leg uit’ lijst zie: www.forumstandaardisatie.nl/open-standaarden.

⁹: Expertadvies Digikoppeling v2.0, final, 13 februari 2013

De opname op de ‘Pas toe of leg uit’-lijst houdt in dat Digikoppeling de standaard is voor gegevensuitwisseling voor organisaties binnen het organisatorisch werkingsgebied (zie 2.6.3). Bij openbare aanbestedingen voor nieuwe systemen waarbij sprake is van berichtuitwisseling, moeten deze overheidsorganisaties Digikoppeling opnemen in het Programma van Eisen – of verantwoorden waarom zij dat niet doen. Opname op de ‘Pas toe of leg uit lijst’ is een middel om adoptie van open standaarden te bevorderen. Deze standaarden moeten voldoen aan de eisen zoals beschreven in bijlage D.

2.6.2 Het functioneel toepassingsgebied

Het functioneel toepassingsgebied van Digikoppeling is door het Forum Standaardisatie als volgt gedefinieerd:

‘Geautomatiseerde gegevensuitwisseling tussen informatiesystemen voor sectoroverstijgend berichtenverkeer, op basis van:

• Digikoppeling ebMS2-standaard voor meldingen tussen informatiesystemen.

• Digikoppeling WUS-standaard voor de bevraging van informatiesystemen.

• Digikoppeling GB-standaard voor de uitwisseling van grote berichten.’¹⁰

¹⁰: HTTPS://lijsten.forumstandaardisatie.nl/open-standaarden/digikoppeling

2.6.3 Het organisatorisch werkingsgebied

Het organisatorisch werkingsgebied van Digikoppeling is door het College Standaardisatie gedefinieerd als:

‘Overheden (Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen) en instellingen uit de publieke sector.

Het werkingsgebied van de standaard is bedoeld voor intersectoraal verkeer en verkeer met basisregistraties en kent geen verplichting binnen sectoren. Het Forum is wel van mening dat gebruik binnen sectoren ook aanbevelenswaardig is en roept de beheerder van de standaard dan ook op dit gebruik te promoten.’¹¹

¹¹: HTTPS://lijsten.forumstandaardisatie.nl/open-standaarden/digikoppeling

Het organisatorisch werkingsgebied beschrijft de overheden die verplicht zijn om Digikoppeling te gebruiken voor een bepaald doel, in dit geval berichtenverkeer met basisregistraties en sectoroverstijgend berichtenverkeer. In de praktijk wordt Digikoppeling ook door vele organisaties buiten dit domein gebruikt en in sommige sectoren ook voor het sectorale verkeer. De landelijke eOverheids voorzieningen maken tevens gebruik van Digikoppeling voor het berichtenverkeer met hun afnemers.

2.6.4 Toepassing binnen sectoren of buiten de overheid

Digikoppeling kan door alle (publieke en private) organisaties worden toegepast die onderling gegevens willen uitwisselen. Een verplichting geldt alleen voor het hierboven genoemde organisatorisch werkingsgebied, dus voor de uitwisseling met basisregistraties en intersectoraal verkeer. Het gebruik van Digikoppeling buiten het organisatorisch werkingsgebied gebeurt dus altijd in overleg en in samenwerking met de betrokken uitwisselingspartners.

2.7.1 Digikoppeling 1.0 en 1.1

Digikoppeling is ontstaan uit de behoefte van overheidsorganisaties om eenduidig en veilig onderling gegevens uit te kunnen wisselen. Het standaardiseren van de logistieke laag voor services was een randvoorwaarde om een servicegerichte architectuur conform NORA te realiseren. Versie 1.0 van Digikoppeling richtte zich alleen op uitwisseling tussen overheidsorganisaties.

In 2007 voegde het Forum en College Standaardisatie Digikoppeling 1.0 toe aan de ‘Pas toe of leg uit’-lijst van standaarden. Versie 1.1 is in 2009 opgenomen op die lijst.

2.7.2 Digikoppeling 2.0

Digikoppeling 2.0 maakte het mogelijk om een bericht te beveiligen (te ondertekenen en versleutelen) en om bijlagen toe te voegen. Daarnaast introduceerde Digikoppeling 2.0 een koppelvlakstandaard voor het uitwisselen van grote berichten.

Versie 2.0 is ‘backwards compatible’: organisaties die versie 1.0 gebruiken kunnen blijven communiceren met partijen die werken met nieuwere versies van de standaard. De nieuwe functionaliteiten zijn uiteraard niet beschikbaar in versie 1.0.

Digikoppeling 2.0 is in 2013 door het College Standaardisatie opgenomen op de ‘Pas toe of leg uit’-lijst van standaarden. Omdat versie 2.0 backwards compatible is, voldoen implementaties van Digikoppeling 1.0 nog steeds aan die lijst.

2.7.3 Digikoppeling versionering op documentniveau

Voor de Digikoppeling standaard is in 2018 de versionering op het hoofdniveau beëindigd. Er zal alleen nog worden gerefereerd aan de Digikoppeling standaard en de versionering van de verschillende onderdelen wordt op documentniveau bijgehouden.

4.2.1 Partijen

Een partij is een (publieke) organisatie die gegevensdiensten via Digikoppeling aanbiedt aan andere organisaties en/of afneemt van andere organisaties. Een partij (in de rol van serviceafnemer of serviceaanbieder) is tevens het eindpunt van de Digikoppeling-keten. Partijen maken onderling of via een intermediair afspraken over de samenwerking en over de gegevensuitwisseling.

De uitwisseling tussen een serviceaanbieder en een serviceafnemer moet altijd betrouwbaar/vertrouwd zijn, ondanks of dankzij de betrokkenheid van intermediairs.

4.2.2 Intermediairs

Een intermediair is een organisatie die tussen twee (of meer) partijen berichten via Digikoppeling ontvangt en routeert. Een intermediair kan dienen als sectoraal knooppunt, waarbij de intermediair meerdere partijen in een samenwerkingsverband ontzorgt en ondersteunt.

Een intermediair vormt een schakel in de Digikoppeling-keten tussen serviceaanbieder en serviceafnemer:

• Een transparante intermediair stuurt berichten door naar het eindpunt (ontvanger) zonder de berichten te bewerken. Een transparante intermediair is zelf dus geen eindpunt in Digikoppeling¹⁸. Het versleutelen van berichtinhoud (berichtenniveau versleuteling) kan worden toegepast indien de intermediair niet vertrouwd wordt.¹⁹

• Een niet-transparante intermediair (b.v. een sectoraal knooppunt) bewerkt berichten en is dus een eindpunt binnen Digikoppeling.

¹⁸: We beschouwen transparantie hier op de logistieke laag. Op technisch niveau is de intermediair een eindpunt omdat de TLS verbinding tussen twee servers moet worden opgezet.

¹⁹: Bericht-niveau versleuteling wordt op applicatieniveau toegepast tussen de verzender en ontvanger; de berichtinhoud wordt versleuteld zodat de intermediair alleen de headers kan lezen.

Een intermediair zoals een sectoraal knooppunt of SAAS leverancier kan in opdracht van partijen inhoudelijke bewerkingen op berichten uitvoeren zoals de integratie, conversie en distributie van gegevens. Een dergelijke ondersteunende rol kan partijen ontzorgen bij de implementatie van standaarden, het beheer van gedeelde/gezamenlijke voorzieningen en de afstemming tussen partijen op het gebied van gegevensuitwisseling.

4.2.3 Componenten in de logistieke Digikoppeling-keten

De volgende componenten maken onderdeel uit van de Digikoppeling-keten van berichtuitwisseling.

Tabel 2: Componenten van de Digikoppeling-keten

N.B.: De Digikoppeling-voorzieningen (Het Digikoppeling portaal met de Compliance Voorziening, het OIN register en het CPA register) vormen geen onderdeel van de Digikoppeling-keten maar ondersteunen alleen tijdens de ontwikkel- en testfasen.

4.3.1 Business-behoefte

Op business-niveau is er een veelheid aan uitwisselingsvormen waaraan behoefte bestaat. Deze zijn vaak contextspecifiek. Soms zijn deze vormen ook specifiek voor een sector waardoor het loont om deze in een sectorale berichtstandaard voor de inhoud van een bericht af te spreken (b.v. StUF, SuwiML en NEN3610). Een aantal proceskenmerken op business-niveau bepaalt welke door Digikoppeling geboden logistieke vormen geschikt zijn. Zonder alle mogelijke behoeften uit te werken, behandelt deze sub-paragraaf wel de voor de keuze van Digikoppeling belangrijke kenmerken:

1. De impact op de serviceaanbieder is afhankelijk van de dienst die deze levert:

• alleen informatie, die bevraagd kan worden; dat heeft geen impact op de aanbiedende organisatie;

• het verwerken van een gevraagde transactie; dat heeft wel impact op de aanbiedende organisatie.

1. Naast deze impact op de serviceverlenende organisatie kunnen we ook onderscheid maken naar de procesinrichting:

• (het proces en) de applicatie van de afnemer wacht op een 'onmiddellijk' antwoord (de vraagsteller, applicatie/gebruiker houdt de context vast en weet dus direct waar het antwoord op slaat).

• het resultaat is 'uitgesteld, komt enige tijd later (de applicatie moet dan het antwoord bij de vraag zoeken) of wellicht helemaal niet. De applicatie of het business proces wachten niet.

Op basis van deze twee verschillen komen we tot vier primitieve business-interacties, weergegeven in onderstaande tabel.

Deze businessafspraken worden geïmplementeerd in (bedrijfs)applicaties. Combineren van deze primitieve interacties tot meerdere (eventueel over de tijd verspreide interacties) maken complexe business-patronen mogelijk.

4.3.2 Digikoppeling-aanbod

Digikoppeling onderscheidt twee hoofdvormen van uitwisseling:

• bevraging (synchrone request-response)

• melding (asynchrone reliable messaging)

Bij een bevraging (vraag-antwoord) stuurt de service-requester een voorgedefinieerde vraag (request) aan de service-provider, die een antwoord (response) verstrekt. Het initiatief ligt bij de service-requester. Gaat er in de uitwisseling iets mis dan zal de service-requester na een bepaalde tijd de uitwisseling afbreken (time-out).

Bij een melding (betrouwbaar bericht) verstuurt de service-requester een betrouwbaar bericht (melding) naar de ontvangende partij (ontvanger) en wacht op een (technische) ontvangstbevestiging. De verzendende (business) applicatie vertrouwt er op dat het bericht (betrouwbaar) afgeleverd wordt. De (business)applicatie zal niet wachten op het antwoord: deze applicatie zal het eventuele 'antwoordbericht' op een ander moment ontvangen en moeten correleren aan het oorspronkelijke vraag bericht.

4.3.3 Invulling van de behoefte met het aanbod

Beide door Digikoppeling geboden uitwisselingsvormen moeten op de volgende wijze voor de eerder aangegeven vier primitieve business-interacties, toegepast worden.

²⁰: Soms kan ook een Digikoppeling bevraging toegepast worden. Zie toelichting.

Uit bovenstaande tabel blijkt dat de Digikoppeling bevraging niet identiek is aan de bevraging op business-niveau en dat de Digikoppeling melding niet identiek is aan de transactie op business-niveau.

Onmiddellijke bevraging
In deze situatie wordt altijd een Digikoppeling bevraging toegepast. Het onmiddellijke karakter, direct een response die automatisch gerelateerd wordt aan het request, is hier doorslaggevend voor. De betrouwbaarheid van een Digikoppeling melding is niet nodig.
Een typische toepassing voor deze vorm is een gebruiker die via een on-line web-applicatie informatie opvraagt aan een achterliggend systeem; de koppeling tussen de web-applicatie en het achterliggende systeem vindt dan met een Digikoppeling bevraging plaats.

Uitgestelde bevraging
In deze situatie wordt altijd een Digikoppeling melding toegepast. Het uitgestelde karakter, een antwoord komt later en hoeft niet automatisch gerelateerd te worden aan de vraag, is hier doorslaggevend voor. De betrouwbaarheid van een Digikoppeling melding is weliswaar niet nodig maar kan hier ook geen ‘kwaad’.
Een typische toepassing voor deze vorm is een business-applicatie die voor een interne (bijvoorbeeld batch) verwerking een actuele status uit een andere applicatie nodig heeft. De applicatie zal met andere verwerking verder gaan terwijl zolang geen antwoord ontvangen is. Een dergelijke situatie komt minder vaak voor.

Onmiddelijke transactie

In deze situatie wordt normaliter een Digikoppeling-melding toegepast. De betrouwbaarheid van de Digikoppeling melding is hier bepalend. In bijzondere situaties kan betrouwbaarheid ook anders geregeld worden (zie hieronder) maar algemeen wordt dat afgeraden.

Een typische toepassing voor deze vorm is een gebruiker die via een online webapplicatie informatie aanpast en deze aanpassing moet met zekerheid in een achterliggende registratie afgehandeld worden (bijvoorbeeld uitvoeren van een bankoverschrijving²¹). De koppeling tussen de webapplicatie en de achterliggende registratie verloopt via een Digikoppeling-melding.

²¹: N.B. ; Merk op dat in dit voorbeeld afhandelen geen garantie geeft op verwerking als er een saldo-tekort is op het moment van uitvoeren.

Een uitzondering bestaat wanneer de service-requester dringend een response nodig heeft om verder te gaan. In dit geval geeft het onmiddellijke karakter de doorslag en zal betrouwbaarheid anders opgelost moeten worden. Aangeraden wordt echter om een andere proces-implementatie te kiezen²².

²²: Vaak kan ontkoppeld worden door onmiddellijk lokaal te registreren en de service-requester uitgesteld in de achterliggende registratie te laten verwerken.

Een typische toepassing voor deze vorm is een gebruiker die via een online web-applicatie informatie aanpast/toevoegt aan een achterliggende registratie en zekerheid moet hebben dat zijn input geaccepteerd wordt voordat hij verder kan²³. De koppeling tussen de web-applicatie en de achterliggende registratie verloopt via een Digikoppeling-bevraging; de gebruiker zorgt voor de betrouwbaarheid door te bewaken dat er geen foutmelding optreedt en zonodig actie te nemen.

²³: Vaak is deze afhankelijkheid van een achterliggende registratie ongewenst. Een andere vormgeving van het proces is mogelijk door invoer van gebruikers lokaal af te handelen en vervolgens off-line door te zetten naar een achterliggende registratie.

**Uitgestelde transactie
**In deze situatie wordt Digikoppeling melding toegepast. Zowel de betrouwbaarheid als het uitgestelde karakter zijn hier bepalend.
Een typische toepassing hiervoor is een batch-verwerkende applicatie die in een (andere) registratie veranderingen doorvoert.

**Samenvatting
**Een Digikoppeling bevraging is vooral geschikt als de (business) applicatie een onmiddellijke reactie nodig heeft. Een Digikoppeling melding is vooral geschikt voor uitgestelde verwerking en transacties.

4.3.4 Bevraging

Digikoppeling-bevragingen zijn synchroon : het vragende informatiesysteem wacht op een antwoord. Dit wachten heeft een beperkte duur (time-out). Als een (tijdig) antwoord uitblijft moet de vrager besluiten of hij de vraag opnieuw stelt of niet. De snelheid van afleveren is hier vaak belangrijker dan een betrouwbare aflevering.

Bevragingen worden ingericht op basis van de Digikoppeling-koppelvlakstandaard WUS.

4.3.5 Melding(Transactie)

Een melding is een enkelvoudig bericht waarop eventueel enige tijd later een retour-melding volgt. Het gebruikte protocol regelt de betrouwbare ontvangst en de onweerlegbaarheid (non-repudiation) van een bericht. Bij meldingen is de betrouwbare aflevering van het bericht essentieel. Als een partij het bericht niet direct kan aannemen, voorzien de protocollen erin dat het bericht nogmaals wordt aangeboden.

Meldingen kunnen worden ingericht op basis van de Digikoppeling-koppelvlakstandaard ebMS2.

4.3.6 Grote Berichten

De situatie kan zich voordoen dat een bericht een omvang krijgt die niet meer efficiënt door de Digikoppeling-adapters verwerkt kan worden bijvoorbeeld vanwege de overhead bij eventuele hertransmissies. Ook kan het voorkomen dat er behoefte bestaat aan het sturen van aanvullende informatie naar systemen buiten de normale procesgang ('out-of-band'). In die gevallen zal dit grote bestand op een andere wijze uitgewisseld moeten worden: middels de Digikoppeling Koppelvlakstandaard Grote Berichten.

Bij ‘grote berichten’ worden grotere bestanden uitgewisseld via een melding of een bevraging in combinatie met een (HTTPS-)download vanaf een beveiligde website. Grote berichten vormen een functionele uitbreiding op bevragingen en meldingen voor de veilige bestandsoverdracht van berichten groter dan 20 MiB²⁴.

²⁴: 1 MiB=1024^2 bytes : Voorheen stond hier 20MB. We gebruiken de term MiB om geen enkele verwarring te scheppen over de drempelwaarde. Het verschil tussen 20Mb en 20Mib is echter te verwaarlozen.

Digikoppeling Grote Berichten maakt verschillende vormen van uitwisseling op business-niveau mogelijk. De best-practice beschrijft de volgende vormen:

• Upload – grote hoeveelheid gegevens uploaden.
• Download – grote hoeveelheid gegevens downloaden.
  • Selectie – een selectie van grote hoeveelheden gegevens verkrijgen.
• Verzending - grote hoeveelheid gegevens versturen.
• Multi-distributie - grote hoeveelheid gegevens aan meerdere ontvangers versturen.

4.4.1 Overzicht bevragingen en meldingen

Bij bevragingen hanteren partijen dezelfde koppelvlakstandaard (WUS²⁵) en bevragen elkaar rechtstreeks. Voor een bevraging moet de service op het moment van bevraging beschikbaar zijn.

²⁵: ebMS best effort mag binnen een sector worden gebruikt voor bevragingen (met een uitgesteld antwoord) indien partijen dit onderling overeenkomen.

Een melding (ebMS2 wordt door de verzender verstuurd naar de ontvanger maar kan ook lopen via een transparante intermediair.

Er zijn dus de volgende mogelijkheden:

• Bilaterale uitwisseling tussen partijen

• Bilaterale uitwisseling via een transparante intermediair

4.4.2 Bilaterale uitwisseling tussen partijen

In het eenvoudigste patroon gebruiken de serviceaanbieder en serviceafnemer Digikoppeling rechtstreeks voor bevragingen of meldingen, eventueel in combinatie met grote berichten. Partijen stellen samen een (technisch) servicecontract op dat ingelezen kan worden in de eigen Digikoppeling- adapter.

4.4.3 Bilaterale uitwisseling via een transparante intermediair

Een transparante keten is alleen mogelijk als zowel de service-aanbieder als de serviceafnemer hetzelfde protocol hanteren. De intermediair routeert berichten tussen de serviceaanbieder en de serviceafnemer waarbij het bericht intact blijft (alleen de header wordt gelezen). De uitwisseling verloopt op dezelfde manier als bij een bilaterale uitwisseling.

5.3.1 WUS familie van standaarden

Digikoppeling maakt gebruik van een familie van standaarden die we binnen Digikoppeling de naam “WUS” geven. Deze familie van standaarden is gebaseerd op webservice standaarden uit de profielen van de OASIS “Web Services – Basic Reliable and Secure Profiles” Technical Committee (WS-BRSP)²⁷. De naam WUS staat voor WSDL, UDDI en SOAP, drie belangrijke deelstandaarden. Hoewel Digikoppeling geen gebruik van UDDI maakt is deze term inmiddels gebruikelijk.

²⁷: Voorheen Web Services Interoperability (WS-I) organization

Kenmerkend voor de WUS-standaarden die voortkomen uit de Internet-wereld is de 1-op-n relatie tussen service aanbieder en meerdere service afnemers. Dit betekent b.v. dat een WUS service één WSDL heeft die door alle afnemers kan worden gebruikt.

5.3.2 WUS voor bevragingen

De Digikoppeling-koppelvlakstandaard WUS (KVS WUS) ondersteunt het uitvoeren van bevragingen tussen geautomatiseerde informatiesystemen.

De KVS WUS biedt de volgende functionaliteiten voor bevragingen:

• Identificatie en authenticatie van partijen

• Versleutelen van transport

• Adresseringsinformatie voor routering ‘achter de voordeur’

• Routeren via message-handlers

• Berichtuitwisseling vast leggen in standaard technisch contract formaat

• Beveiligen van berichten d.m.v. technische handtekening

• Beveiligen van berichten door de content te versleutelen

• Foutmeldingen

5.3.3 WSDL

Een WSDL is een formeel xml-document om de gebruikte functionele en technische eigenschappen van de berichtuitwisseling via WUS vast te leggen. Elke service heeft één WSDL, die door de serviceaanbieder wordt opgesteld. Deze is door alle afnemers te gebruiken. Door importeren van de WSDL in de Digikoppeling-adapter van een afnemer wordt de berichtuitwisseling geconfigureerd.

De wijze waarop een WSDL wordt toegepast staat beschreven in Digikoppeling Best Practices WUS.

5.4.1 ebMS2 familie van standaarden

Digikoppeling maakt ook gebruik van een familie van standaarden die we “ebMS2” noemen. Deze familie van standaarden is gebaseerd op web-service standaarden uit de profielen van de OASIS “ebXML Messaging Services“ Technical Committee (ebMS2).

Kenmerkend voor de ebMS2-standaarden die voortkomen uit de EDIFACT-wereld is de 1-op-1 relatie tussen een beperkt aantal (vaak twee) partijen. Dit betekent dat twee partijen samen een CPA moeten afspreken, creëren en implementeren; de CPA is dus van zowel de serviceaanbieder als de serviceafnemer.

5.4.2 ebMS2 voor meldingen

De Digikoppeling-koppelvlakstandaard ebMS2 (KVS ebMS2) ondersteunt het uitvoeren van meldingen tussen geautomatiseerde informatiesystemen.

Het protocol regelt de betrouwbare ontvangst van een bericht en eventueel de onweerlegbaarheid (non-repudiation) in de vorm van een ondertekende ontvangstbevestiging. Hoewel Digikoppeling-meldingen (op de logistieke laag) asynchroon zijn kan de business-laag wel synchroon werken als de verzender wacht op een retourmelding.

De KVS ebMS2 regelt de volgende functionaliteiten voor meldingen:

• Identificatie en authenticatie van partijen

• Versleutelen van transport

• Adresseringsinformatie voor routering ‘achter de voordeur’

• Routeren via message-handlers

• Asynchroon berichten correleren d.m.v. message ID

• Meerdere berichten logisch samenvoegen

• Berichten voorzien van een beveiligde datum en tijdstempel (time-stamping)

• Berichtuitwisseling vast leggen in standaard technisch contract formaat (servicecontract)

• Beveiligen van berichten d.m.v. technische handtekening

• Beveiligen van berichten door de content te versleutelen

• Onweerlegbaarheid op protocolniveau (non-repudiation)

• Betrouwbaar asynchroon berichten versturen met ontvangstbevestigingen

• Ondersteuning voor foutafhandeling op asynchrone berichten

• Volgorde van berichten zo mogelijk handhaven

• Hertransmissies op protocolniveau totdat ontvangst is bevestigd

5.4.3 CPA

Een CPA is een formeel xml-document om de gebruikte functionele en technische eigenschappen van de ebMS2 protocol-karakteristieken vast te leggen. Het is dus een formele beschrijving voor het vastleggen van de gegevensuitwisseling. Een CPA moet worden gecreëerd als twee partijen afspreken om van elkaars ebMS2 services gebruik te maken. Beide partijen moeten de CPA importeren in hun Digikoppeling-adapter om deze te configureren voor de berichtuitwisseling.

De wijze waarop een CPA wordt toegepast staat beschreven in Digikoppeling Best Practices ebMS2. Het CPA Register ondersteunt partijen in het creëren van een CPA.

5.4.4 ebMS2 voor vragen met een uitgesteld antwoord

In sommige sectoren wordt een vraag verstuurd met ebMS2 en komt het (uitgestelde) antwoord ook via ebMS2 retour. Deze vorm van uitwisseling is asynchroon en voldoet dus niet aan de definitie voor bevragingen, omdat een bevraging synchroon is. Digikoppeling biedt hiervoor meldingen. Bij dit type gebruik is de betrouwbaarheid eigenlijk overbodig. Het ebMS2 best effort profiel van de koppelvlakstandaard ebMS2 kan ook voor dit type vragen met uitgestelde antwoorden worden gebruikt, als partijen dit onderling afspreken. Dit gebruik wordt niet op landelijk of intersectoraal niveau toegestaan en is dus uitsluitend optioneel binnen sectoren.

5.5.1 Werking grote berichten

Zoals eerder aangegeven kan de situatie zich voordoen dat een WUS en/of ebMS2 bericht een grootte krijgt die niet meer efficiënt door de WUS / ebMS2 adapters verwerkt kan worden. Ook kan het zich voordoen dat er behoefte bestaat aan het buiten de normale procesgang ('out-of-band') sturen van aanvullende informatie naar systemen. In die gevallen zal dit “grote bericht” op een andere wijze verstuurd moeten worden: middels de Digikoppeling-koppelvlakstandaard Grote Berichten.

De volgende standaard aanpak wordt hierbij gehanteerd:

• Met WUS of ebMS2 wordt referentie (link) verstuurd;

• de referentie wordt gebruikt om een groot bestand te downloaden.

Het grote bericht zelf zal vaak volledig in het grote bestand zijn opgenomen; het WUS of ebMS2 bericht bevat dan alleen metadata (waaronder de link naar het bestand). Maar het kan ook gebeuren dat een klein deel van het oorspronkelijk grote bericht al in het WUS-bericht is opgenomen en de rest (bijvoorbeeld bijlagen bij het bericht) in een of meerdere bestanden is opgenomen.

Het principe dat Digikoppeling grote berichten toepast is het ‘claim-check’ principe. Dit betekent dat het bericht zelf (WUS of ebMS2) alleen een referentie (claim-check) naar het grote bestand bevat. Deze referentie wordt vervolgens gebruikt om het bestand zelf op te halen.

Een belangrijk voordeel hiervan is dat het grootste deel (het grote bestand zelf) de berichtenuitwisseling niet verstoort doordat het niet door de message-handler afgehandeld hoeft te worden (en deze bijvoorbeeld vertraagt). Maar ook is een voordeel dat de afhandeling van het grote deel op een ander moment in de tijd kan plaatsvinden en daardoor de procesgang van achterliggende informatiesystemen niet verstoord.

De standaard doet geen uitspraak over gegevensstromen waarin kleine en grote berichten voorkomen. Bij implementatie van dergelijke gegevensstromen zal een organisatie moeten afwegen of kleine berichten anders of gelijk aan de ‘echte’ grote berichten verwerkt worden. In z’n algemeenheid zal een uniforme afhandeling eenduidiger en vooral ook eenvoudiger zijn; slechts in bijzondere gevallen zal dit niet volstaan.

5.5.2 Standaarden voor grote berichten

De Digikoppeling Koppelvlakstaard Grote Berichten (KVS GB) maakt gebruik van WUS en ebMS2 voor het verzenden van metadata. Voor ophalen van het grote bestand maakt de standaard gebruik van HTTPS-downloads. Daardoor zijn reliability en security gelijkwaardig aan WUS en ebMS2. Ook is het gebruik van transparante intermediairs mogelijk.

De KVS GB regelt de volgende functionaliteiten voor meldingen of bevragingen, in aanvulling op WUS of ebMS2:

• Identificatie en authenticatie van partijen (OIN)

• Versleutelen van transport

• Routeren via (http) proxies

• Bestand correleren aan bericht

• Ondersteuning voor foutafhandeling

• Na onderbreking hervatten waar de overdracht is afgebroken (‘resume’)

• Optioneel beperkte tijdsperiode om bestand beschikbaar te stellen.

5.6.1 Inleiding

Partijen zijn zelf verantwoordelijk voor de bereikbaarheid, inrichting van hun systemen en voor een correcte afhandeling van berichten. De consequentie is organisaties zelf hun deel van Digikoppeling moeten inrichten. Zij kunnen zich daarbij laten ondersteunen door ICT-leveranciers of een intermediair. Alle partijen kunnen gebruik maken van de Digikoppeling-voorzieningen.

De volgende Digikoppeling-voorzieningen ondersteunen het ontwikkel- en implementatieproces:

• het Digikoppeling Portaal met daarin de Compliancevoorziening,- WUS en ebMS2 voor het testen van services;

• het CPA Register voor het creëren van een CPA (tbv ebMS2 berichtuitwisseling);

• Het OIN Register voor het raadplegen van organisatiegegevens.

Digikoppeling adapters of applicaties kunnen worden getest op compliance met de koppelvlakstandaarden via de het Digikoppeling Portaal. Al deze voorzieningen zijn bereikbaar via https://portaal.digikoppeling.nl.

Tabel 5: Ondersteunende functionaliteiten van de Digikoppeling-voorzieningen

5.6.2 Compliancevoorzieningen

Met de WUS compliancevoorziening kan een organisatie controleren of haar adapter of programmatuur voldoet aan de WUS koppelvlakstandaard. Met de ebMS2 compliancevoorziening kan een organisatie controleren of haar adapter of programmatuur voldoet aan de ebMS2 koppelvlakstandaard.

De volgende compliancevoorzieningen zijn beschikbaar: ²⁸

²⁸: Digikoppeling Koppelvlakstandaard WUS

• Digikoppeling-WUS compliancevoorziening voor het testen van bevragingen op basis van WUS, inclusief grote berichten.

• Digikoppeling-ebMS2 compliancevoorziening voor het testen van meldingen op basis van ebMS2, inclusief grote berichten.

  Informatie over de compliancevoorzieningen staat op <https: portaal.digikoppeling.nl="">.

5.6.3 OIN Register

Logius beheert het OIN register waarin uitgegeven Organisatie identificatienummers zijn gepubliceerd. Dit register is openbaar raadpleegbaar. Het OIN register is te vinden op <https: register.digikoppeling.nl="">.

5.6.4 CPA Register

Het CPA Register wordt gebruikt voor het opstellen van een CPA (servicebeschrijving) voor ebMS2 uitwisselingen. Een CPA is een formeel xml-document dat de functionele en technische eigenschappen van de ebMS2-protocolkarakteristieken vastlegt. Het is dus een format voor afspraken over de gegevensuitwisseling met ebMS2.²⁹

²⁹: Digikoppeling Best Practices ebMS

Het CPA Register ondersteunt partijen bij het maken van een CPA (Collaboration Protocol Agreement). Een CPA kan om verschillende redenen zinvol zijn:

• Het is een formeel contract tussen twee partijen die op basis van ebMS2 gegevens willen uitwisselen.

• Het automatiseert de configuratie van de ebMS2 adapter (het inlezen van de CPA volstaat).

• Het biedt zekerheid dat beide partijen dezelfde instellingen gebruiken.

De wijze waarop een CPA wordt toegepast staat beschreven in Digikoppeling Best Practices ebMS2. Het CPA Register is beschreven in de Gebruikershandleiding. Het CPA register is te vinden op <https: cparegister.minvenj.nl="" logius="">

6.1.1 Afspraken over de inhoud en interactie van de uitwisseling

Om tot uitwisseling van gegevens te kunnen komen, moeten de uitwisselende partijen afspraken maken over de inhoud en vorm van de gegevensuitwisseling.

Denk hierbij aan de volgende onderwerpen:

• Welk doel heeft de gegevensuitwisseling?

• Welke gegevens worden uitgewisseld?

• Wie is de bronhouder van de gegevens?

• Hoe verloopt de gegevensuitwisseling? Worden gegevens bilateraal uitgewisseld of via een intermediair of knooppunt?

• Welke vorm van interactie wordt gebruikt? Meldingen, bevragingen en/of grote berichten?

• Zijn de service contracten tussen de partijen gedefinieerd?

• Zijn de berichten gedefinieerd?

• Is er sprake van grote berichten (bestanden groter dan 20 MiB)?

• Worden er bijlagen meegestuurd?

• Zijn de eindpunten (endpoints) gedefinieerd?

• Maken de partijen gebruik van hetzelfde protocol? Indien nee, hoe wordt voorzien in de protocolvertaling?

• Welke profielen worden toegepast?

  • Betrouwbare (reliable)?

  • Ondertekend (signed)?

  • Versleuteld (encrypted)?

• Hoe worden berichten binnen de organisatie geadresseerd en gerouteerd?

• Gebruiken beide partijen dezelfde codering en karakterset (UTF-8 of Unicode)?

• Beschikken de betrokken partijen over elkaars publieke PKIoverheid sleutel?

6.1.2 Digikoppeling-adapter

Organisaties die beschikken over eigen middleware (een enterprise servicebus, een broker of message handler, of een maatwerk applicatie) kunnen de Digikoppeling aansluiting in het algemeen realiseren door de juiste configuratie van deze producten. Anderen kunnen eenvoudig een van de vele Digikoppeling-adapters die in de markt worden geleverd aanschaffen.

ICT-leveranciers leveren standaard producten en/of diensten voor Digikoppeling. Ook bestaan er open source-oplossingen. Meestal bieden deze producten een Digikoppeling-adapter die vaak automatisch kan worden geconfigureerd conform de eisen van de Digikoppeling-koppelvlakstandaarden en Digikoppeling-profielen.

Per berichtuitwisseling moet worden bepaald welk profiel het meest geschikt is. Als het profiel is gekozen (meestal door de serviceaanbieder) kan de keuze in een servicebeschrijving worden vastgelegd. Deze servicebeschrijving kunnen serviceaanbieder en (meerdere) serviceafnemers gebruiken om hun Digikoppeling-adapter automatisch te configureren. De volgende paragrafen gaan verder in op profielen en servicebeschrijvingen.

6.1.3 Selectie van profielen

Vanwege interoperabiliteit, eenvoud en overzichtelijkheid onderscheidt Digikoppeling per koppelvlakstandaard een aantal standaardprofielen. Elk profiel bestaat uit vooraf gedefinieerde keuzen over kenmerken als synchroniciteit, beveiliging en betrouwbaarheid voor WUS of ebMS2. Door toepassing van de Digikoppeling profielen worden deze kenmerken correct afgehandeld en kunnen partijen sneller een koppelvlakstandaard implementeren. De profielen worden nader gespecificeerd in de koppelvlakstandaarden WUS en ebMS2.

De volgende kenmerken zijn onderkend:

• Best effort – geschikt voor bevragingen (WUS)

• Betrouwbaar (reliable) – geschikt voor meldingen (ebMS2)

• Signed – geschikt voor de ondertekening van berichten (WUS & ebMS2)

• Encrypted – geschikt voor de versleuteling van de payload en attachments (WUS & ebMS2)

De aanduiding van de profielen kent de volgende systematiek:

• 2W = two-way

• be = best-effort

• rm = reliable

• S of s =signed

• SE of e =signed en encrypted

• osb= overheidsservicebus, de oude naam van Digikoppeling

Tabel 6: Profielen in relatie tot Digikoppeling-voorschriften

NB: De profielnamen komen uit eerdere versies van de koppelvlakstandaarden. Zij moeten gehandhaafd blijven in verband met het feit dat deze standaarden reeds in gebruik zijn bij vele organisaties. Dit verklaart de verschillen in de gebruikte afkortingen tussen de WUS- en ebMS2-profielen.

Neem de volgende aspecten mee bij de keuze van een profiel:

• Gaat het om berichten (of bijlagen) groter dan 20 MiB? Stem eerst af met uw ketenpartner of Digikoppeling Grote Berichten gebruikt moet worden.

• Is snelheid belangrijker dan betrouwbaarheid? Kies dan voor bevragingen.

• Is betrouwbaarheid belangrijker, kies dan voor meldingen.

• Bevind zich tussen partijen een niet vertrouwde (transparante) intermediair? Kies dan voor een Signed profiel.

• Mag een niet vertrouwde intermediair informatie niet inzien? Kies dan voor een Encyrpted profiel.

6.1.4 Servicebeschrijvingen

De berichtuitwisseling wordt vormgegeven door services. Een service bestaat uit een servicebeschrijving (een servicecontract) en berichtdefinitie waarmee de inhoud van een bericht is gespecificeerd. Deze worden op voorhand tussen partijen afgesproken en uitgewerkt.

De servicebeschrijving bevat de gemaakte afspraken over de kwaliteit en vorm van uitwisseling. De berichten zelf zijn in een technisch formaat (XML) beschreven. Servicebeschrijvingen worden opgesteld door een serviceaanbieder (bijvoorbeeld een basisregistratie).

Een servicecontract voor een ebMS2 service heet een CPA. Dit contract wordt afgesloten tussen de serviceaanbieder en serviceafnemer. Een CPA moet worden gecreëerd via het CPA-Register en wordt daarna ingelezen in de systemen van de serviceaanbieder en serviceafnemer.

Een servicecontract voor een WUS service heet een WSDL. Dit contract wordt afgesloten tussen de serviceaanbieder en serviceafnemer(s). Een WSDL voor een bevraging kan door meerdere afnemers worden gebruikt. Een WSDL kan door een aanbiedende partij worden opgesteld.

6.1.5 Gebruik van de Digikoppeling voorzieningen

Digikoppeling bestaat uit een set diensten, afspraken en ondersteunende voorzieningen. Die positionering bepaalt de manier waarop Digikoppeling omgaat met het verschil tussen productie en test.

Digikoppeling-voorzieningen ondersteunen het ontwikkelproces en maken daarom geen onderscheid tussen productie en test³⁰. In de berichtuitwisseling moeten organisaties hier wel onderscheid in maken. Wanneer er op een generieke infrastructurele component TLS-terminatie plaatsvindt, zal er in het algemeen slechts met productiecertificaten kunnen worden gewerkt. Dergelijke componenten worden ingezet voor zonering tussen niet-vertrouwde, semi-vertrouwde en vertrouwde netwerkzones. Keten- of pre-productietesten zullen in het algemeen gebruik kunnen maken van generieke infrastructuur.

³⁰: Voorzover het de voorzieningen betreft die voor partijen benaderbaar zijn.

Daarom geldt:

• De Digikoppeling-voorzieningen zijn bedoeld om te ondersteunen gedurende de ontwikkel- en testperiode.

• Certificaten voor productie wijken af van certificaten voor test doordat zij op verschillende ‘roots’ zijn gebaseerd, respectievelijk ‘PKI root Staat der Nederlanden’ en ‘PKI TRIAL root’.

• Digikoppeling-koppelvlakstandaarden gelden (uiteraard) voor zowel productie als test.

6.2.1 Waarom

Deze paragraaf legt zeer beknopt een relatie met de inhoudelijke laag van gegevensuitwisseling en beschrijft welke aspecten door partijen geregeld moeten worden om met Digikoppeling te kunnen werken. Digikoppeling is niet afhankelijk van deze laag maar het gebruik van Digikoppeling heeft weinig nut als deze aspecten niet zijn geregeld.

6.2.2 Informatiebeveiliging

Partijen dienen zelf hun informatiebeveiliging vorm te geven en maatregelen te implementeren in de samenwerking met andere partijen. Daarbij dient rekening te worden gehouden met de keten van partijen, waaronder eventuele intermediairs. In de samenwerking dienen duidelijke afspraken te worden gemaakt met bewerkers over de verwerking van gegevens en over de maatregelen die hierin genomen dienen te worden.

6.2.3 Bedrijfsprocessen

Partijen definiëren de uitwisseling tussen bedrijfsprocessen vanuit de optiek van de gebruiker en de vereiste doelbinding. Interoperabiliteit op bedrijfsprocesniveau vindt plaats bij de partijen zelf.

6.2.4 Applicatielaag

Het gebruik van gegevens uit andere bronnen wordt intern binnen een organisatie op applicatieniveau vormgegeven. Sommige aspecten, zoals de versleuteling van berichten, kunnen via de applicatielaag worden ingeregeld indien gewenst.

6.2.5 Berichtinhoud en semantiek

Digikoppeling gaat over de uitwisseling van berichten. Binnen Digikoppeling wordt een bericht conform de SOAP³¹ messaging protocol samengesteld.

³¹: SOAP (Simple Object Access Protocol) is een computerprotocol dat wordt gebruikt voor communicatie tussen verschillende componenten van systemen.

Een bericht bestaat uit de volgende onderdelen:

• Een bericht header (envelop)

• Een bericht payload (inhoud)

• Attachments (bijlagen)

Een bericht voldoet aan de volgende eisen:

• Alle berichten, zowel WUS als ebMS2, hebben een unieke identificatie. De gekozen structuur is geldig in de ebMS2-omgeving en in de WUS-omgeving. Zo kan dezelfde berichtidentificatie gebruikt worden in zowel een ebMS2-traject als op een voorafgaand of volgend WUS-traject. Een bepaald bericht kan daardoor direct ‘gevolgd’ worden. Gekozen is voor de structuur UUID@URI.

• De payload van een bericht moet beschreven zijn in valide XML³²

• Er moet een contract zijn met de afspraken over de te gebruiken services.

• Het gebruik van een standaard karakterset en standaard codering is verplicht.

³²: Attachments mogen andere formaten hebben.

Partijen maken onderling afspraken over de semantiek van de payload.

Berichtdefinities worden door partijen in overleg opgesteld. De semantische interoperabiliteit (d.w.z. de betekenis van de inhoud) wordt door partijen geborgd door zoveel mogelijk gebruik te maken van (bestaande) gegevensregisters, woordenboeken of catalogi. De standaarden StUF, Suwi-ML en NEN3610 zijn veelgebruikt hiervoor.

6.2.6 Karakterset en codering

De karakterset en codering is in feite een zaak van de ‘inhoud’ en niet van de logistieke laag. Maar om interoperabiliteit te ondersteunen wordt door Digikoppeling voor alle uitwisselingen het gebruik van UTF-8 voor de codering voorgeschreven.

Voor de karakterset beperkt Digikoppeling zich tot Unicode 2.0 (ISO/IEC 10646), een brede internationale standaard. Niet alle applicaties kunnen de volledige set ondersteunen. Er zullen dus onderling afspraken gemaakt moeten worden over het gebruik van een eventuele subset van de karakterset.

6.3.1 Randvoorwaarden transport

Digikoppeling stelt ook randvoorwaarden op het niveau van het transport:

• Gebruik van http

• Gebruik van TCP/IP stack.

• Gebruik van HTTPS voor grote berichten.

• Gebruik van tweezijdig TLS voor het veilig transporteren van gegevens via internet (bevragingen en meldingen) is verplicht.

Randvoorwaardelijk wil zeggen dat bovenstaande standaarden nodig zijn om Digikoppeling-koppelvlakstandaarden te kunnen gebruiken.

6.3.2 Waarom

Deze paragraaf legt zeer beknopt een relatie met de beoogde oplossing voor de landelijke voorzieningen op de transportlaag. Die transportlaag regelt de TCP/IP-verbinding, wat geen onderdeel is van Digikoppeling. Dit is echter opgenomen om aan te geven waar deze lagen elkaar raken. Digikoppeling stelt enkele basale eisen aan het transport; deze zijn in deze paragraaf opgenomen.

6.3.3 Transport Level Security (TLS)

Zowel de Digikoppeling-koppelvlakstandaard ebMS2 als de Digikoppeling-koppelvlakstandaard WUS en Digikopppeling-koppelvlakstandaard Grote Berichten schrijven het gebruik voor van (tweezijdig) TLS om de berichtenstroom te beveiligen. Het protocol TLS heeft betrekking op het communicatiekanaal. De Digikoppeling-koppelvlakstandaarden stellen deze eis dus aan de transportlaag.

In Digikoppeling is ervoor gekozen om PKIoverheid certificaten te gebruiken op het niveau van het communicatiekanaal (TLS) om de directe communicatiepartners te authenticeren (enkele hop). TLS kan niet toegepast worden om end-to-end authenticatie uit te voeren in een multi-hop omgeving; zie daarvoor beveiliging op berichtniveau (signed of signed en encrypted profielen).

Zie ‘Digikoppeling beveiligingsstandaarden en voorschriften’ voor meer informatie over de door Digikoppeling vereiste beveiligingsstandaarden en cipher suites voor signing en encryptie.

6.3.4 Netwerken

Digikoppeling is onafhankelijk van het onderliggende transportnetwerk. Gegevensuitwisseling via Digikoppeling stelt wel enkele eisen aan het transport:

• Digikoppeling is gebaseerd op de TCP/IP stack, dus een TCP/IP transportnetwerk is noodzakelijk.

• Standaarden zijn gebaseerd op ‘bindings’ – verbindingen of connecties - naar Uniform Resource Identifiers (URI’s). Het netwerk moet de ‘DNS resolving’ ³³van de domeinnaam uit de URI regelen en de routering naar het resulterende IP-adres. Het netwerk en/of DNS-resolving mag ook een lokaal netwerk/host zijn.

• Digikoppeling past SOAP over HTTPS toe. De netwerken (en firewalls) zullen daarom https-transport over TCP/IP moeten toestaan.

³³: DNS ‘resolving’ is het opzoeken van de domeinnaam en het bijbehorend IP-adres, conform het DNS protocol.

Om goed te functioneren heeft Digikoppeling dus alleen basale connectiviteit nodig.

6.3.5 Diginetwerk

Diginetwerk levert de noodzakelijke beveiligde connectiviteit om elektronisch samen te kunnen werken met andere overheidsorganisaties via één standaard koppeling.

Diginetwerk bestaat uit een aantal gekoppelde besloten (koppel)netwerken van diverse samenwerkende overheden die met elkaar worden verbonden door een centrale voorziening (basiskoppelnetwerk). Voorbeelden van nationale koppelnetwerken zijn Gemnet, Suwinet en RINIS. Een internationaal koppelnetwerk is sTESTA. Organisaties die Diginetwerk willen gebruiken sluiten aan op een van de koppelnetwerken. Daarmee kunnen zij alle andere aangesloten organisaties bereiken.

Het voordeel daarvan is dat beschikbaarheid en beveiliging onder eigen beheer valt en dat toegang tot het netwerk gecontroleerd is. Door hergebruik van de aansluiting op Diginetwerk is de implementatie van connectiviteit met andere overheidsorganisaties eenvoudig te realiseren. Diginetwerk biedt een beheerde en afgesloten netwerk voor overheden en is dus een goed alternatief (t.o.v. internet) voor connectiviteit binnen de overheid.

6.3.6 Internet

Internet is een openbaar netwerk waarop velen zijn aangesloten. Het gebruik van TLS en optioneel beveiliging op berichtniveau door Digikoppeling maakt dat het internet goed gebruikt kan worden.

Het voordeel van Internet is dat veel organisaties een aansluiting hierop hebben. Vaak zijn organisaties met vertrouwelijke gegevens en hoge eisen t.a.v. beschikbaarheid en beveiliging terughoudend in het gebruik van Internet hiervoor. Hoewel dus veel organisaties bereikbaar zijn via Internet is toegang tot gegevens niet altijd mogelijk.

De precieze verschillen tussen Diginetwerk en Internet vallen buiten de scope van Digikoppeling en worden hier niet verder beschreven.